Phần 4: Giới thiệu lĩnh vực cảm quan trong Montessori, nhóm giáo cụ và mục đích học tập

 Các giáo cụ cảm quan do Tiến sĩ Maria Montessori thiết kế để giúp trẻ em thể hiện và phân loại kinh nghiệm cảm giác của chúng. Mục đích của các hoạt động cảm quan là giúp đỡ trong việc phát triển các giác quan trí tuệ của trẻ, phát triển khả năng quan sát và so sánh với độ chính xác cao.

Trước khi xây dựng một phương pháp giáo dục ưu việt nhất Thế giới và được phát triển trên toàn cầu, thì tiến sỹ Maria Montessori tiếp xúc và tìm hiểu về các trẻ em bị tự kỷ. Bà đã nghiên cứu cách thức để các trẻ có sự phát triển vượt trội để ngang bằng các bạn cùng trang lứa bình thường. Và thật kỳ diệu, khóa trẻ em khuyết tật tinh thần đầu tiên dưới sự giảng dạy của tiến sỹ Montessori đã vượt qua kỳ thi tốt nghiệp cấp 1 với điểm số cao hơn các bạn bình thường. Đáng lưu ý là bà nghiên cứu và phát triển đặc biệt các giáo cụ thuộc lĩnh vực giác quan để giúp các trẻ này phát triển toàn diện năm giác quan tốt hơn những trẻ bình thường học ở các trường công ở Rome – Italia. Sau đấy bà hướng sang phát triển các giác quan cho trẻ bình thường bằng việc phát triển thêm các giáo cụ dạy học này.
Trong hệ thống giáo cụ giác quan theo tiêu chuẩn Montessori quốc tế, bao gồm các giáo cụ giúp trẻ nhỏ phân biệt được to-nhỏ, cao-thấp, dài-ngắn, rộng-hẹp , các giáo cụ giúp trẻ phân được các hình dạng, hình khối, màu sắc bằng trực giác và xúc giác, các giáo cụ phân biệt mùi vị, âm lượng, những giáo cụ lắp ghép trí tuệ…

Nội dung cơ bản của 19 giáo cụ cảm quan truyền thống trong PP Montessori

Cách bài trí các kệ giáo cụ trong góc cảm quan Montessori

Tại góc cảm giác, trẻ sẽ có cơ hội được củng cố và hệ thống lại những cảm giác, tri giác đã được hình thành, luyện tập ở góc sinh hoạt. Bên cạnh đó bé còn được thực hiện thêm những công việc giàu tính sáng tạo hơn. Bé sẽ được tiếp xúc trực tiếp với các vật thật sau đó chuyển sang thực hiện những công việc trên tranh hay trên giấy. Giáo cụ Montessori cho góc cảm giác được phân loại thành 4 kệ khác nhau cho các mục đích luyện tập, phát triển từng giác quan riêng biệt: phát triển thị giác, xúc giác, khứu giác, thính giác và thị giác. Các kệ có thể thay đổi linh hoạt tuỳ theo điều kiện lớp học. Nhưng dù có thay đổi thì nguyên tắc chung về sắp xếp đồ đạc trong phương pháp Montessori là từ dễ đến khó, từ to đến nhỏ, từ đơn giản đến phức tạp, từ trái sang phải và từ trên xuống dưới.

1. Kệ thứ nhất

  Kệ này còn có tên gọi khác là kệ chuyển tiếp gồm các giáo cụ Montessori chuyển giao giữa hai góc sinh hoạt và cảm giác nhằm giúp trẻ phát triển khả năng phân biệt giống, khác nhau qua công việc tìm cặp đôi, phân loại đồ,… Trẻ nhận biết vật, tranh ảnh bằng thị giác, xúc giác, tìm hình dạng các vật, đặt hình theo quy tắc. Trẻ tìm đúng vị trí của vật thông qua hoạt động với bảng ghép hình, trẻ phân biệt dầy mỏng, cao thấp, to nhỏ thông qua giáo cụ hình ghép có núm cầm. Việc luyện tập với những giáo cụ ở kệ thứ nhất chính là tiền đề để trẻ thực hiện tốt những công việc ở những kệ tiếp theo trong góc cảm giác nhằm giúp trẻ phát triển khả năng tri giác không gian.

2. Kệ thứ hai

Kệ thứ hai gồm những giáo cụ giúp trẻ phát triển khả năng tri giác không gian, trẻ làm quen với các khái niệm về độ lớn, chiều cao, chiều dài, độ dày, mỏng…

Kid Smile sẽ đưa ra cho các thầy cô tham khảo một số giáo cụ Montessori với các chức năng và công việc của nó tại góc cảm giác như sau:

–    Tháp hồng: là tháp được tạo nên bởi 10 khối gỗ màu hồng có kích thước khác nhau, giáo cụ này giúp trẻ nhận biết khái niệm to, nhỏ;

–    Bậc thang nâu: còn gọi là bậc thang rộng, gồm 10 khối gỗ màu nâu có kích thước khác nhau. Giáo cụ này giúp trẻ làm quen với khái niệm rộng-hẹp, dày-mỏng;

–    Gậy đỏ: là giáo cụ gồm 10 thanh gậy màu đỏ có chiều dài khác nhau, giúp trẻ nhận biết ngắn-dài và tạo tiền đề để trẻ làm việc với gậy số trong góc toán;

–    Trụ núm 1: Gồm 10 trụ có chiều cao và đường kính khác nhau giúp trẻ nhận biết, củng cố về to-nhỏ;

–    Trụ núm 2: gồm 10 trụ có chiều cao giống nhau, đường kính giảm dần giúp trẻ nhận biết, củng cố về độ dày-mỏng;

–    Trụ núm 3: gồm 10 trụ có chiều cao cao dần, đường kính giảm dần. Trẻ nhận biết khái niệm rộng, hẹp;

–    Trụ núm 4: Gồm 10 trụ có chiều cao thấp dần, đường kính như nhau. Trẻ nhận biết khái niệm cao, thấp;

–    Trụ màu: về kích thước, hình dạng giống như trụ núm nhưng khác là có màu và không có núm:

–    Trụ màu vàng: kích thước chức năng giống trụ núm 1;

–    Trụ màu đỏ: kích thước chức năng giống trụ núm 2;

–    Trụ màu xanh lá: kích thước chức năng giống trụ núm 3;

–    Trụ màu xanh lam: kích thước chức năng giống trụ núm 4.

3. Kệ thứ ba

Giáo cụ Montessori trong kệ thứ ba gồm những giáo cụ về màu sắc, đẳng thức, các khối hình và các hình hình học. Công việc với các giáo cụ Montessori trong kệ thứ ba của góc cảm giác bao gồm: Các khối hình học: khối cầu, lập phương, chóp nón, ovan, hình trứng, trụ tròn, lăng trụ tam giác đều, trụ vuông, chóp tam giác đều, chóp vuông. Sau khi làm việc với các khối hình học, trẻ sẽ được làm việc với các mặt của các hình khối được làm từ mảnh gỗ;

-  Ngăn kéo các hình học phẳng (6 ngăn kéo): hình tròn, hình tam giác, hình tứ giác, hình cong, hình đa giác, các dạng hình khác;

-   Bảng màu 1: đỏ, vàng, xanh (3 màu cơ bản);

-   Bảng màu 2: đỏ, vàng, xanh, cam, xanh lá, tím – 6 màu (hỗn hợp màu);

-   Bảng màu 3: đỏ, vàng, xanh, cam, xanh lá, tím, hồng, nâu, xám, đen, trắng. Giúp trẻ nhận biết sắc độ;

        Đẳng thức:

–    Nhị thức 1: giúp trẻ hiểu về phân số (1 thành 2, thành 4, thành 8…);

–    Đẳng thức bậc 2: giúp trẻ hiểu hằng đẳng thức (a+b)2 bằng cách tạo cặp giáo cụ đỏ, xanh, đen có cùng bề rộng cùng chiều cao.    

–    Đẳng thức bậc 3: giúp trẻ hiểu hằng đẳng thức (a+b+c)3 bằng cách tìm cặp giáo cụ giống nhau về màu, về độ cao, về bề rộng. Hộp hình học:    

–    Hộp hình tam giác: gồm các mảnh gỗ hình tam giác có màu xám, xanh lá, vàng, đỏ. Tạo ra các hình tam giác khác nhau từ những hình tam giác trên theo    

–    đường viền màu đen;    

–     Hộp hình lục giác lớn: gồm các hình tam giác có màu vàng, đỏ, ghép các hình tam giác tạo thành tam giác lớn, hình  thoi,  hình  bình  hành,  hình  lục giác…;    –  Hộp hình lục giác nhỏ: gồm các hình tam giác kích thước khác nhau có màu xám, xanh lá, đỏ, vàng. Từ những hình tam giác này tạo thành hình thang, hình thoi, hình lục giác…;    

–    Hộp tứ giác tổng hợp: gồm các hình tam giác các loại có màu xanh lá, vàng, đỏ, xám. Tạo thành hình vuông, chữ nhật, thoi, bình hành… từ các hình tam giác;    

–    Hộp chữ nhật (màu xanh): gồm 5 mảnh gỗ hình tam giác màu xanh, không có viền đen. Tạo ra các hình khác nhau theo ý thích từ 5 hình tam giác;

–    Hộp màu xanh 12 mảnh: gồm 12 hình tam giác màu xanh, xếp được các loại hình khác nhau như hình vuông, lục giác, hình đa giác 12 cạnh… từ 12 hình tam giác.

4.  Kệ thứ tư

Hệ thống giáo cụ Montessori trong kệ thứ tư gồm các giáo cụ giúp trẻ luyện tập giác quan phát triển thính giác, xúc giác, khứu giác, vị giác, thị giác. Công việc với các giáo cụ Montessori trong kệ thứ tư của góc cảm giác bao gồm:

–    Hộp luyện thính giác: 6 ống tròn màu đỏ (mỗi ống có âm thanh khác nhau), 6 ống tròn màu xanh (mỗi ống có âm thanh khác nhau nhưng có cặp với âm thanh trong 6 ống màu đỏ);

–    1 bộ chuông;

–    Bảng luyện tập xúc giác 1,2,3,4: ráp, nhẵn; dần dần có chia độ ráp như ráp nhiều, ráp vừa phải, ráp ít… Hay nhẵn nhiều, nhẵn vừa phải, nhẵn ít;

–    Túi bí mật;

–    Đối chiếu tìm cặp vải;

–    Bộ lọ phát triển khứu giác: Tìm cặp các loại hạt, bột, chất lỏng có hương như quế, cà phê, mè, giấm…;

–    Bộ lọ phát triển vị giác: Tìm cặp các loại nguyên liệu như muối, đường, giấm, nước…

Các phụ huynh có thể tham khảo các giáo cụ cảm quan tại đây:

http://bit.ly/2KbiCJM